Khuyến khích trẻ tư duy, phản biện chính là phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của các em. Đây là mục tiêu cao nhất của sự đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo hiện nay. Để học trò phát huy tư duy phản biện, tôi thiết nghĩ mỗi người thầy cần phải có bản lĩnh.
“Bản lĩnh” ở đây là dám chấp nhận đổi mới. Mỗi bài học đều được thiết kế giáo án với những yêu cầu cần đạt về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Mỗi tiết học đều phải thực hiện đầy đủ các bước lên lớp - từ ổn định lớp, kiểm tra bài cũ, thực hiện bài mới và hướng dẫn tự học. Nhưng trang giáo án của chúng ta chẳng bao giờ dự đoán được các tình huống sư phạm nảy sinh trong giờ lên lớp. Đó là lúc học trò đặt câu hỏi, nêu thắc mắc, trình bày nghi vấn và cần làm sáng tỏ những điều này.
Trong tình huống đó, giáo viên không nên gạt ngang sự phản biện của học sinh hay giải đáp qua loa, chiếu lệ. Điều này rất nguy hiểm bởi vô tình giáo viên đã giết chết mầm sáng tạo, tư duy của học sinh. Không thỏa mãn nghi vấn, các em sẽ tự mày mò tìm câu trả lời, tự suy diễn. Khi thiếu sự định hướng đúng đắn, học sinh dễ lạc lối trong nhận thức, hành động.
Điều giáo viên cần làm là tạm thời dừng bài dạy, cùng tháo gỡ những thắc mắc trong lòng học sinh. Nếu xác định được tầm quan trọng của vấn đề phản biện, hãy để các em nói lên suy nghĩ và quan điểm của mình, thảo luận thật sôi nổi và giáo viên giữ vai trò định hướng, chốt lại vấn đề.
Để vận dụng phương pháp này, đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư, suy nghĩ, tìm tòi, phát hiện vấn đề và cần một năng lực sư phạm tốt nhằm hướng dẫn học sinh phát hiện, thảo luận và thống nhất vấn đề. Phương pháp này cũng khó thực hiện được ở những lớp học đại trà, đủ mọi học sinh với những mức độ tư duy khác nhau. Việc dạy theo chuẩn kiến thức kỹ năng và đáp ứng yêu cầu tất cả học sinh đều phải hiểu bài, làm bài được đã chiếm hết khoảng thời gian và sự tập trung của cả thầy lẫn trò, huống hồ gì là dạy học theo vấn đề giáo viên đặt ra và thảo luận vấn đề do học sinh tư duy phản biện.
Chính vì vậy, giáo viên cần có bản lĩnh đổi mới, những lúc cần thiết thì sẵn sàng biến giờ học thành một buổi thảo luận sôi nổi. Cho học sinh nêu thắc mắc và mời chính các em giải đáp thắc mắc đó, kiến thức sẽ được khắc sâu hơn. Hay đơn giản là sau mỗi tiết học, giáo viên có thể đặt một câu hỏi quen thuộc: “Bài học hôm nay có chỗ nào các em còn thắc mắc?”, lắng nghe các em nói và giải đáp mọi yêu cầu. Đó cũng đã là một cách khuyến khích học sinh tư duy phản biện.
